بررسی و مقایسه ی طرز غزل حافظ و عراقی

چکیده: غزل حافظ الگوی کمال غزل فارسی است. حافظ در غزل های خود در بیشترین حد از ظرفیت های زیباشناختی و استعدادهای نهفته ی زبان فارسی استفاده کرده است. نوع کلمه و چگونگی به‏کارگیری آن از عوامل تمایز غزلیات حافظ است که آن را نسبت به نمونه های مشابه، متفاوت و برجسته تر جلوه می دهد. در این پژوهش، سعی بر این است تا مقایسه ای بین فکر و شعر فخرالدین عراقی (688- 610) و حافظ شیرازی انجام دهیم. عراقی از جمله شاعران تاثیرگذار در شعر و اندیشه-ی حافظ است که بین غزلیات او و شعر حافظ تشابهاتی از لحاظ لفظ و محتوا وجود دارد. از مقایسه ی این دو شاعر می توان به قسمتی از راز جاودانگی شعر حافظ و میزان مقبولیت او نسبت به شعر عراقی و دیگر نمونه های مشابهش پی برد. در این مقایسه، غزلیات این دو شاعر را از لحاظ ظاهر و لفظ (تعداد غزلیات و ابیات، موسیقی و گستره ی واژگان استفاده شده و ارتباط الفاظ با افکار شاعر)، جنبه ی ادبی (نوع به کارگیری و کارکرد صنایع ادبی در انسجام شعری) و ابعاد معنایی (مضامین مشترک، غیر مشترک و شیوه ی بیان مضامین مشترک)، بررسی کرده و نشان داده ایم که طرز کاربرد اجزای شعر و شیوه های بیانی چه نقشی در برجستگی شعر حافظ دارد. با وجود اشتراکاتی که در غزلیات حافظ و عراقی وجود دارد، انتخاب واژگان و تناسب آن ها در سطح بیت، نگاه متفاوت به صنایع ادبی، مضامین اجتماعی متنوع، شیوه های بیانی گوناگون نظیر طنزپردازی، تناقض گویی، نقد خویشتن و ...از عوامل تمایز و برتری شعر حافظ است.